Kookverf
De traditionele Zweedse houtverf
Het Scandinavische landschap wordt naast de prachtige groene natuur gesierd door de gekleurde houten huizen. Eeuwenlang worden de houten gebouwen in de, met name rode, kookverf geschilderd.
Het gebruik van kookverf kent vele voordelen. De dampdoorlatende conservering zorgt ervoor dat het hout kan blijven ademen. Het bevat natuurlijke grondstoffen en is biologisch afbreekbaar. De bijzondere aardpigmenten geven de verf unieke kleuren en een prachtige matte uitstraling. Een milieuvriendelijke, prettige én charmante keuze voor het beschermen van uw hout.
Op deze pagina leest u onder andere:
- Over de geschiedenis van kookverf
- De voordelen van kookverf
- De nadelen van kookverf
- Tips voor een optimale toepassing van kookverf
- Het recept van de oer-oude kookverf
Direct bestellen? Bezoek onze webshop.
Wat is kookverf?
Kookverf dankt zijn naam aan de bereidingswijze. De verf ontstaat door natuurlijke ingrediënten als lijnolie, rogge- of tarwemeel, water en aardpigmenten in een grote ketel te verhitten. De lijnolie wordt zo geactiveerd, waardoor deze sneller droogt. De meel wordt tijdens de verhitting een soort stijfsel. In Zweden is de verf bekend als slamfärg, wat vrij vertaald kan worden als ‘modderverf’.
Kookverf werd – en wordt soms nog steeds – door mensen zelf gemaakt. Omdat iedereen in Zweden heeft een houten huis, heeft iedereen verstand van verf. Zo zijn er vele recepten en het ging er soms best ruig aan toe. Er zijn recepten bekend met teer of zelfs kattenpis erin verwerkt. De verf van Moose Färg bevat uiteraard geen van deze ingrediënten.
Geschiedenis van de kookverf
De eerste versie kookverven wordt al eeuwenlang (sinds 1255 ongeveer) in de Scandinavische landen gebruikt. Mijnwerkers in de kopermijn van Falun in Midden-Zweden ontdekten de belangrijkste minerale grondstoffen voor deze natuurlijke houtverf. De aarde, met een hoog silicagehalte, werd gebruikt om het hout in de mijntunnels te verstevigen. Het viel op dat het hout het hierdoor opmerkelijk lang uithield, zelfs in plassen water.
Deze schlamm werd vervolgens ook gebruikt als beschermende behandeling op hun eigen houten huizen, met toevoeging van lijnolie.
De eeuwenoude versie is in de loop der tijd, en zeker in de laatste eeuw, flink doorontwikkeld. Stoffen die giftig bleken werden uit het recept verwijderd, andere grondstoffen werden toegevoegd om de verf kwalitatief beter te maken. De producten van Moose Färg bevatten geen schadelijke stoffen als lood, en zijn oplosmiddelvrij of -arm.
De typische rode kleur
De kleur rood komt van een bijproduct van de ertswinning: ijzeroxide. Dit is okergeel van kleur en wordt na enige tijd in de zon te hebben gelegen rood. Als het aardpigment nog verder wordt gebrand krijgt het een zwarte kleur.
Opmerkelijk aan de Zweedse kleuren is de metamerie. De kleur die het oog waarneemt verandert afhankelijk van de weersomstandigheden. Bij droog, zonnig weer is de kleur helder aards rood, als het vochtiger is dan lijkt de kleur donkerder.
Meer over de geschiedenis lezen? Lees verder over de oorsprong van de Zweedse verf.
De voordelen van het gebruik van kookverf
1. Een natuurlijke verf met hoge diffusiviteit. Dit betekent dat er nog steeds waterdamp en vocht via de verf in en uit kunnen komen. Doordat de verf dampdoorlatend is, biedt deze het hout een ‘ademende’ beschermlaag.
2. De samenstelling is mens-, dier en milieuvriendelijk. Bij het schilderen merkt u het direct: de verf stinkt niet, smeert uit als zachte boter en is eenvoudig van uw handen te wassen. Het oplosmiddel is water. Er komen geen schadelijke dampen vrij als de verf droogt en irriteert de huid niet. De verf is door zijn samenstelling ook geschikt voor toepassingen binnenshuis.
3. Conserverende werking. De verf beschermt hout goed tegen weersinvloeden. Ook als het hout onder de vochtverschillen iets gaat krimpen en uitzetten, kan de verf ‘meebewegen’. Het hout wordt bovendien goed beschermt tegen UV-straling.
4. Duurzame bescherming. Een verflaag gaat zeer lang mee, mits juist toegepast uiteraard. In Nederland houden we een onderhoudstermijn van 5 jaar aan; wij hebben met onze relatief kleine tuinen een hoge standaard van hoe het eruit moet zien. In Zweden wordt doorgaans na 10 jaar pas overgeverfd.
5. Niet schuren bij onderhoud. Conventionele filmvormende verftypes sluiten het hout af, waardoor vocht onder de verf kan kruipen en de verf af kan bladderen. Bij het onderhoud van dit soort verftypes dient u de oude verflaag eerst af te krabben alvorens opnieuw te verven. Bij Moose Färg hoeft dit niet. Doordat de verf in het hout zuigt, verweert deze enkel, maar bladdert hij niet. Bij onderhoud is goed schoonmaken en 1 laag oververven voldoende.
Overtuigd van de voordelen van kookverf? Bestel direct:
De nadelen van het gebruik van kookverf
1. Niet krasvast. De verf is niet geschikt voor bijvoorbeeld een vloer waar overheen gelopen wordt of keukenkastjes waar je veel met je handen aanzit. In dat geval kunt u het beste aflakken met Topp.
2. Niet voor alle toepassingen geschikt. Horizontaal hout, zoals vlonderplanken, kunt u beter niet met kookverf behandelen. Doordat vocht en vuil hierop blijven liggen verweert de verf op deze delen veel sneller. Voor vlonders kunt u overwegen om te behandelen met Pansar of lijnolie. Er zijn ook toepassingen waarvoor een extra voorbewerking geschikt is, of beter overgestap kan worden op de moderne kookverf (Moose F) of de high-solid variant (Moose RDM). Lees hieronder meer.
3. Loslatende pigmenten. Een nadeel in de ogen van sommigen: de rode en zwarte variant kunnen een klein beetje blijven afgeven. Als je over het oppervlak wrijft dan blijft er een beetje pigment op de vingers kleven, gelijk aan houtskool. Dit zijn de losse pigmenten die aan het oppervlak liggen. In Zweden is het volstrekt normaal dat er aan de onderkant van een rood huis rode pigmenten liggen. De regen spoel deze vanzelf weg, of u kunt het hout met een vochtige doek afnemen als het u stoort.
De kookverf van Moose Färg
De kookverf met lijnolie van Moose Färg wordt ontwikkeld en geproduceerd in Zweden. We hebben 3 soorten in ons assortiment, allen voor een andere toepassing geschikt. De kwaliteit van een buitenverf, met en samenstelling die binnengebruik ook volledig veilig maakt.
Moose S is de originele kookverf, bereid volgens het oer-recept. Deze is alleen geschikt voor zeer ruw onbehandeld en/of verweerd hout.
Moose F is een moderne versie met alkyd. Deze kan ook op ruw hout, maar ook op geschaafd, geïmpregneerd hout worden toegepast. Moose F is bijna altijd de juiste keuze voor gebruik in Nederland, omdat hout hier vaak wordt geïmpregneerd of geschaafd.
Moose RDM is speciaal voor hardere ondergronden en bevat meer vaste stoffen, olie en pigment. Voor kozijnen, deuren en windveren; ook geschikt voor binnenmeubels.
Tips voor de allerbeste, duurzame hechting van uw kookverf
Voor het gebruik van onze Zweedse verf is een goede ondergrond van belang voor een goede hechting.
- Een ruwe ondergrond
Voor een goede hechting van de kookverf heeft het hout een ruwe ondergrond nodig. Gebruikt u Moose S, dan dient het hout echt ruw gezaagd te zijn zijn. Op geschaafd hout, of anderzijds behandeld hout blijft de verf niet plakken.
Moose F is zowel geschikt voor ruw als geschaafd hout. Gladgeschaafd hout kunt u het beste een tijdje aan de weersinvloeden blootstellen. Hierdoor gaan de poriën open en dringt de verf beter in het hout. Een andere optie is om het goed te ontvetten en op te ruwen. Dit kunt u bijvoorbeeld doen door op te schuren met korrel 80. Dan kunt u de eerste laag verf er al op zetten. Een halfjaar of jaar later kunt u dan de tweede laag erop zetten. - Hard of zachthout
Kookverf is ideaal voor zacht hout, bijvoorbeeld Douglas, sparren of grenen. Als het zeer ruw, onbehandeld zachthout betreft dan kunt u Moose S nemen. Gebruik bij gladder of reeds behandeld (geïmpregneerd, geolied of gebeitst) zachthout altijd Moose F.
Als u een schutting of gevel van hardhout wil verven, neem dan Moose F. Laat het hout een tijdje onbehandeld liggen of staan totdat het grijs wordt. Hierdoor gaan de poriën open en dringt de verf beter in het hout. Een andere optie is het hout zeer goed te ontvetten en ruw op te schuren (korrel 80). Verf in eerste instantie 1 laag en wacht een halfjaar met het verven van de tweede laag.
Gaat u hardhouten kozijnen of deuren verven? Gebruik dan onze Moose RDM. Dit verftype is alleen geschikt voor zg. vormvaste ondergronden zoals hardhout. Doordat het een wat dikkere variant is, is deze beter bestand tegen aanrakingen. Lees onze tips bij het verven van kozijnen of een deur. - Bij hars of impregneer
Harsachtige houtsoorten zoals grenen, lariks of Douglas kunnen de hechting in de weg zitten. Ook een impregneer in het hout kan zorgen voor hechtingsproblemen.
Als u dit soort hout toch wilt gebruiken, gebruik dan altijd Moose F. Het raadzaam om het hout zeker een halfjaar onbehandeld in de weersinvloeden te laten staan, zodat de harsen en impregneermiddelen kunnen ontsnappen. Een andere optie is het hout goed te ontvetten en dan 1 keer te verven. Na een halfjaar kunt u dan de tweede laag doen.
Komt er na het verven toch nog hars uit het hout zetten? U kunt deze plekken ook achteraf nog verwijderen. - Hout dat eerder met conventionele verf is geverfd
Moose S hecht niet op reeds geverfde oppervlakken, gebruik hiervoor Moose F.
Bij het oververven van uw tuinhuis, schuur of gevel, dient u de oude verflaag zoveel mogelijk te verwijderen als deze bladdert. Verfresten zijn geen probleem, indien deze niet meer kunnen gaan bladderen en niet meer glanzen. De ondergond moet ruw aanvoelen. U kunt verfresten het beste voorbewerken door grof te schuren (korrel 80), met borstelen met een staalborstel of er een hogedrukspuit op te zetten.
Bij het oververen van kozijnen heeft u een goede grondlaag nodig. Lees hierover meer op onze kozijnenverf-pagina. - Aanbrengen van kookverf
Breng Moose S en Moose F bij voorkeur aan zonder primer. Gebruik een kwast. Verdun bij de eerste laag iets met water (5-10%). Nadat de eerste laag stofdroog is, doorgaans is dit na 6-8 uur, dan kunt u de tweede laag aanbrengen. Twee lagen is doorgaans goed voor een dekkend resultaat. U hoeft niet te schuren tussen de lagen.
- Temperatuur
Moose Färg droogt door de verdamping van water en het uitharden van de lijnolie. Let erop dus op dat het een aantal dagen niet regent en ook warm genoeg is. Bij een buitentemperatuur van 20 °C is de verf doorgaans na 2-3 dagen genoeg uitgehad om een regenbuitje aan te kunnen. Na een week is de verf volledig uitgehard.
- Pigmenten
Het is normaal dat u wat pigment op uw hand krijgt als u over het reeds met kookverf geschilderde houten oppervlak wrijft. Zeker bij de rode en zwarte kleur zult u dit merken. Deze losse pigmenten aan het oppervlak van de verf spoelen vanzelf weg met de regen. U kunt de verflaag eventueel ook even afnemen met een natte doek.
- Onderhoud van met kookverf geverfd hout
Wanneer u merkt dat het tijd is voor een nieuwe verflaag, borstelt u het oppervlak af met een staalborstel. U hoeft bij onderhoud doorgaans maar 1 keer te verven.
Wist u dat we per houtsoort en per toepassing zeer uitgebreide adviespagina’s hebben? Helemaal toegespitst op het te verven hout, of het nu een tuinhuis, schutting, trap of kippenhok is. Bekijk onze ruim 30 verschillende gespecialiseerde adviezen.
Twijfelt u u nog ergens over of wilt u aanvullend advies? Neem gerust even contact met ons op.
Kookverf producten kopen:
Originele Zweedse matte kleuren
Lang bestond kookverf in 3 kleuren: geel, rood en zwart. De verf werd gekleurd door het ijzeroxide, dat als bijproduct vrijkwam bij de koperertwinning in de mijnen van Falun. De kleur is in eerste instantie geel, maar na het doorbranden krijg je de bekende dieprode kleur. Het verder doorbranden levert de diepe zwarte kleur (Vasa Svart) op.
Fast forward naar de 21e eeuw: het Zweedse landschap wordt nog steeds gedomineerd doo de rode huizen, maar er zijn inmiddels diverse kleuren bijgekomen. De kleuren worden gekenmerkt door hun prettige, matte uitstraling.
-
Falu Röd
Zweeds rood
-
Vasa Svart
Diepzwart
-
Bohus Blå
Zweeds blauw
-
Blytungs Grå
Loodgrijs
-
Ljus Blå
Lichtblauw
-
Kiruna Grå
Parelgrijs
-
Skiffer Grå
Leisteengrijs
-
Åmål Grön
Zacht groen
-
Dalarna Grön
Zweeds groen
-
Skåne Gul
Zweeds geel
De kleurweergave van verf en van een beeldscherm kunnen verschillen. Hieronder enkele tips om een goed beeld te krijgen van de kleur:
- Vraag onze gratis kleurenkaart aan om de kleuren in het echt te bekijken.
- Bekijk foto’s van de kleur in verschillende daglicht, via onze inspiratiepagina.
- Gebruik om kleurcombinaties te testen onze online kleurcombinatie-tool.
- Probeer de kleur bij u thuis uit. Bestel een of meerdere proefpotjes.
Recept kookverf uit Zweden
De oer-versie van de kookverf kun je in principe zelf maken.
Benodigdheden:
10 liter water
400 gram ijzersuflaat
500-600 gram fijngemalen rogge- of tarwebloem
1,6 kg rood aardpigement (rood ijzeroxide, Fe2O3))
evt. lijnolie en zeep
1. Kook het water.
2. Voeg het ijzersulfaat toe. Laat het gedurende ca. 15 minuten oplossen terwijl u goed roert.
3. Meng het meel met een beetje water. Voeg vervolgens al roerende toe aan de kokende massa.
4. Laat het geheel ca. 1 uur zachtjes koken totdat het meel stijfsel is geworden. Roer regelmatig goed door.
5. Voeg het rode pigment al roerende toe. Laat nog 30 minuten zacht koken.
De toevoeging van lijnolie maakt slamfärg minder kwetsbaar. Lijnolie wordt gebruikt als bindmiddel in de verf en zorgt ervoor dat de verf beter aan het hout hecht. Het gehalte aan lijnolie in authentieke kookverf mag niet hoger zijn dan 8% van het gewicht, zo is vastgelegd. Omdat lijnolie niet uit zichzelf oplost in water moet er altijd een beetje zeep aan worden toegevoegd.
Kookverf is geen voedingsmiddel, maar er zijn anecdotes dat koeien een blik net gekookte verf ontdekten en deze naar brood ruikende verf dronken zonder daar ziek van te worden. (do not try this at home 🙂 )
Direct bestellen?
Voorbeeldfoto’s
Met de foto’s van de klanten die u voorgingen kunt u een goed beeld krijgen van onze kleuren in verschillend daglicht. Doe inspiratie op!
Wilt u persoonlijk deskundig advies?
Stuur een e-mail
Lees ook al onze uitgebreide verfadviezen.
Vraag een gratis kleurenkaart aan.
